Farplas otomotiv fabrikasında 19 Ocak günü yapılan sefalet zammına karşı bantlarda işçiler iş bırakmıştı. Patron işten çıkarma olmayacağını ve ücretlerin yeniden değerlendirileceğini söyledi. Yıllardır aynı şeyi söylediklerini ve patrona güvenmediklerini söyleyen işçiler sendikaya üye oldular. Ardından işçiler patronların sendikayı tanıması ve TİS masasına oturması için direniş başlattı. Bu direnişe katılan işçilerden bazıları Kod-49 ile işten atıldı. İş durdurarak direnişe geçen işçiler 31 Ocak günü işten atılan işçilerin geri alınması ve patronun sendikayı tanıması için fabrikayı işgal ettiler. Kendilerini fabrikaya kapatan işçiler sloganlarıyla, sözleriyle direnişlerini sürdürdüler. İşçilerin direnişini engellemek için orada olan polisler tarafından o gece 100’den fazla işçi gözaltına alındı. Bugün hala Farplas işçileri mücadeleye devam ediyor. Gelin Farplas işçileri neler söylüyor, neler yaşıyor ve Farplas otomotivin sahibi olan şirket Fark Holding neden iki yüzlü onu anlatalım.
“Ek Gelir” Değiliz
Direnişteki işçiler arasından işten çıkarılanlar ve patronun göstermelik olarak idari izinli saydığı kadın işçiler çalışırken neler yaşadıklarını anlatıyor. Erkek işçilerle aynı işi yapmalarına rağmen daha düşük maaş aldıklarını söylüyorlar. Kadın işçiler takım liderlerine, çeşitli yönetici kadrolara neden böyle olduğunu sordukları zaman şu cevabı almışlar: “Kadınlar ek gelir olarak görülüyor.”. Kadın işçiler erkeklerle eşdeğer iş yapıyorlar. Buna rağmen kadın oldukları için mobbinge uğruyorlar ve daha düşük maaş alıyorlar. Çünkü erkek egemenliğine göre “evi maddi açıdan asıl geçindirmekle yükümlü olan erkektir”. Kadınların esas görevleri; ev ve bakım işleri olarak görülür. Kadınlar çeşitli tanınan haklar çerçevesinde çalışmak istiyorsa çalışabiliyorlar. Bu sefer de toplumsal cinsiyet eşitsizliği “ek gelir” safsatası ile karşılarına çıkıyor. Yaptıkları iş sonrası aldıkları ücret kendi emeklerinin karşılığıdır. Bu ücreti nasıl kullanacaklarının, neye harcayacaklarının karar vericisi kendileridir. Eşitsizlik sonucu kadınların çalışmalarına “ek gelir” diyerek kadınları eşdeğer iş yaptıkları erkeklerden daha düşük maaşa mahkum etmeye çalışıyorlar. Bu patronlar için bir fırsat demek. Farplas patronları da kadınların emeğini sömürürken bu fırsatı her durumda değerlendirmiş. “Kadınlar sayesinde öndeyiz.” diyen Farplas CEO’su Ömer Burhanoğlu, Farplas’taki kadın işçilere yaşattıklarına ne diyecek? Aslında Ömer Burhanoğlu doğru söylüyor. Emeklerini sömürdükleri, “ek gelir” diyerek haklarını vermedikleri kadınlar sayesinde diğer şirketlerle rekabette bir adım daha öndeler.
Kadın işçiler çalışma koşullarını, amirlerin ve patronların onlara yönelik tavırlarını da anlattı. Çalışma koşullarının çok ağır olduğunu, bir makinede resmiyette 3-4 kişi çalışıyor diye gösterilirken 2 kişi çalıştıklarını söylediler. Bazen çok uzun saatler çalıştıklarını, acil bir durumda bile mesaiye kalmaları için zorlandıklarını ve izin günlerinde sıkıntılar çıktığını dile getirdiler. Amirler tarafından mobbinge uğradıklarını, en basit konularda bile haklarında tutanak tutulduğunu söylediler. Aynı zamanda kadın işçilerin sağlıkla ilgili durumlarının göz ardı edildiğini söylediler. “İşte Kadın, İşte Sağlık” konferansı düzenleyen Farplas, yaptığı açıklamada “Kadın işgücü ve kadın sağlığı bizim için önemli.” dedi. Farplas’ın kadın işçilere zorla yaşattıkları ve reklamlarda anlattıkları arasında dağlar kadar fark var. Farplas’ın göstermelik çalışmaları, konferansları gerçeği gizleyemiyor.
Bugün hala Farplas işçilerinin direnişleri devam ediyor. Yaptıkları eylemlerden birinde kadın işçi “Sizi kışkırtıyorlar.” diyen patrona şöyle cevap veriyor: “Bizi 30 TL olan bir koli yumurta, 6 TL olan bir kilo patates kışkırttı. Bizi asgari ücrete mahkum etmek isteyen patron kışkırttı.” diyor. Ülkede yoksulluk iyice artmışken bir de işçilerin maaşlarına sefalet zammı yapılması işçiler tarafından kabul edilmiyor. Kadın işçiler bunun karşısında direnişlerde en ön sırada yer alıyor. Bir umudu da filizlendiriyorlar.
Bir Yanda “Eşitlik” Vaadi, Bir Yanda Sömürü
Farplas işçilerinin haklı direnişini tüm toplum gördü. Ama bizce görülmesi gereken bir çelişki daha var: Farplas’ın kadınlarla ilgili çalışmaları ve bu konuda sarf ettikleri sözler. Fark Holding, Capital Dergisi tarafından çalışan kadın sayısında 5.’lik ödülü aldı. BinYaprak network sitesinde yayınlanan videoda Yönetim Kurulu başkanı Ahu Büyükkuşoğlu “Kadın-erkek eşitliğini yaratmak zorundayız.” diyor. Kadın hareketi güçlendikçe, toplumsal meşruluk kazandıkça şirketlerde çağın gerisinde kalmamak için bunlara benzer açıklamalar yapıyor, çalışmalar yürütüyorlar. Aynı zamanda kadın hareketinin yarattığı etkiden, kazanımlardan nemalanmak istiyorlar. Bu şirketler bu çalışmaları bir yandan sürdürürken fabrikalarda, iş yerlerinde sömürü devam ediyor. Bazen ivme bile kazanıyor. Örneğin “sendika” kelimesini duyan patron yüzlerce işçiyi bir anda işten atıyor. İşte bu ikiyüzlülüktür. Farplas’ın kadınlar için yaptığı çalışmalarla, işyerlerinde işçilere yaşattıkları arasındaki çelişki bugün işçilerin direnişiyle bir bir ortaya çıktı. Diğer şirketler de takındıkları kılıfın ortaya çıkmayacağını sanmasın. Bir yerde işçiler ayağa kalkar, patronların tüm maskesi düşer. Tıpkı Vestel gibi, tıpkı Farplas gibi…
Farplas işçileri daha önceden de sendikaya üye olmak istediklerini ama patronun “Sendikanın ‘s’sini duyarsak işten atılırsınız.” dediğini söylediler. Bugün patronların dayattığı tüm koşulları reddeden yüzlerce işçi hala direnişte. Direnişe ön ayak olan kadın işçiler diğer işyerlerindeki kadın işçilere de örnek ve umut oluyor. Bu deneyimlerin çoğalması ve direnişlerin kazanımla sonuçlanması çok önemlidir. Bu iç içe geçmiş erkek egemen-kapitalist düzeni ortak mücadelemizle birlikte yıkacağız.